بررسی سبک‌های فرزندپروری و تأثیر آنها بر تربیت کودکان
تاریخ آخرین بروزرسانی: 26 شهریور 1403 - ساعت 13:39
زمان مورد نیاز برای مطالعه: 6 دقیقه
روانشناسی خانواده فرزند پروری
سبک‌های فرزندپروری چیست؟
سبک‌های فرزندپروری سازه‌هایی هستند که برای توصیف راهبردهای متفاوتی که والدین تمایل دارند هنگام تربیت فرزندان از آنها استفاده کنند، گفته می‌شود. این سبک‌ها شامل رفتارها و نگرش‌های والدین و محیط عاطفی است که در آن فرزندان خود را تربیت می‌کنند.
روانشناسان کودک و نوجوان مدت‌هاست که به چگونگی تأثیر والدین بر رشد کودک علاقه‌مند هستند. با این حال، یافتن پیوندهای علت و معلولی واقعی بین اعمال خاص والدین و رفتاری که فرزندان در آینده نشان می‌دهند، بسیار دشوار است.
برخی از کودکانی که در محیط‌های بسیار متفاوت بزرگ شده‌اند، می‌توانند شخصیت‌های بسیار مشابهی داشته باشند. برعکس، کودکانی که در یک خانه‌ی مشترک هستند و در یک محیط بزرگ می‌شوند، می‌توانند شخصیت‌های بسیار متفاوتی داشته باشند.
علی‌رغم این چالش‌ها، محققان اظهار کرده‌اند که بین سبک‌های فرزندپروری و تأثیراتی که این سبک‌ها بر کودکان می‌گذارد، پیوندهایی وجود دارد. و همچنین معتقدند که بر رفتار آنها در بزرگسالی نیز تاثیر می‌گذارد.
انواع سبک‌های فرزندپروری
در دهه 1960، روانشناسی به نام دیانا بامریند مطالعه‌ای را روی بیش از 100 کودک پیش دبستانی انجام داد. او با استفاده از مشاهده طبیعت گرایانه، مصاحبه با والدین و سایر روش‌های تحقیق، ابعاد مهم فرزندپروری را شناسایی کرد. این ابعاد شامل راهبردهای انضباطی، میزان صمیمیت، سبک‌های ارتباطی و میزان کنترل است. بر اساس این ابعاد، بامریند پیشنهاد کرد که اکثریت والدین یکی از سه سبک متفاوت فرزندپروری را نشان می‌دهند. تحقیقات بعدی توسط مک‌کوبی و مارتین، اضافه کردن سبک فرزندپروری چهارم را پیشنهاد کردند، که هر کدامشان تأثیرات متفاوتی بر رفتار کودکان دارند.
چهار سبک فرزندپروری که توسط بامریند و سایر محققان شناسایی شده اند عبارتند از:
- سبک فرزندپروری مستبدانه
- سبک فرزندپروری مقتدرانه
- سبک فرزندپروری سهل گیرانه
- سبک فرزندپروری بدون دخالت
فرزندپروری مستبدانه
در این سبک از فرزندپروری، از کودکان انتظار می‌رود قوانین سختگیرانه‌ای را که والدین وضع کرده‌اند، رعایت کنند. عدم انجام این کار معمولا منجر به تنبیه می‌شود. والدین مستبد نیز دلیل پشت این قوانین را توضیح نمی‌دهند. اگر از والدین خواسته شود توضیح دهند، ممکن است به سادگی پاسخ دهند: "چون من این را گفتم."
سایر ویژگی‌های رایج این سبک عبارتند از:
- والدین خواسته‌های زیادی دارند، اما چندان پاسخگوی نیاز فرزندان خود نیستند.
- آنها از فرزندان خود انتظار دارند که رفتار استثنایی داشته باشند و مرتکب خطا نشوند، با این حال راهنمایی کمی در مورد کارهایی که فرزندشان باید در آینده انجام دهند یا از آن اجتناب کنند ارائه می‌دهند.
- فرزندان برای اشتباهاتشان اغلب به شدت تنبیه می‌شوند.
- بامریند می‌گوید این والدین اطاعت‌گرا و موقعیت‌گرا هستند و انتظار دارند که دستورات آنها بدون توضیح اطاعت شود. این والدین اغلب به عنوان سلطه‌گر و دیکتاتور توصیف می‌شوند.
تأثیرات فرزندپروری مستبدانه
سبک‌های فرزندپروری مستبدانه به طور کلی منجر به فرزندانی مطیع و ماهر می‌شود، اما می‌تواند منجر به افزایش اضطراب، کاهش اعتماد به نفس و کاهش انگیزه درونی شود. کودکان همچنین ممکن است برای اجتناب از تنبیه بیشتر دروغ بگویند.
فرزندپروری مقتدرانه
کسانی که سبک فرزندپروری مقتدرانه دارند قوانین و دستورالعمل‌هایی را وضع می‌کنند که انتظار می‌رود فرزندانشان از آنها پیروی کنند. با این حال، این سبک فرزندپروری بسیار دموکراتیکتر است.
در ادامه چند ویژگی متداول سبک فرزندپروری مقتدرانه را باهم بررسی می‌کنیم:
- والدین مقتدر به نیاز فرزندان خود پاسخ می‌دهند و مایل به گوش دادن به سؤالاتشان هستند.
- این والدین از فرزندان خود انتظار زیادی دارند، اما گرما، بازخورد و حمایت کافی را نیز ارائه می‌دهند.
- هنگا‌می که کودکان در برآورده کردن انتظارات شکست می‌خورند، این والدین بیشتر بخشنده هستند تا تنبیه کننده.
- به گفته بامریند، والدین مقتدر در تعیین استانداردها و نظارت بر رفتار فرزندانشان خوب عمل می‌کنند. روش‌های انضباطی آنها به جای مداخله، محدودکننده یا تنبیهی، قاطعانه و حمایتی است.
- برای والدین مقتدر، هدف تربیت فرزندانی است که از نظر اجتماعی مسئولیت پذیر، همکار و خودتنظیم باشند. ترکیبی از انتظار و حمایت به فرزندان والدین مقتدر کمک می‌کند تا مهارت‌هایی مانند استقلال، خودکنترلی و خودتنظیمی را توسعه دهند.
اثرات فرزندپروری مقتدرانه
سبک‌های فرزندپروری مقتدرانه منجر به فرزندانی شاد، توانا و موفق می‌شود. مطالعات همچنین نشان می‌دهد که این کودکان معمولاً با افزایش سن، سطح رضایت بیشتری از زندگی دارند.
فرزندپروری سهل‌گیرانه
این والدین خواسته‌های بسیار کمی از فرزندان خود دارند و به ندرت فرزندان خود را تنبیه می‌کنند زیرا آنها انتظارات نسبتاً کمی از میزان بلوغ و خودکنترلی فرزندان دارند.
سایر ویژگی‌های رایج فرزندپروری سهل‌گیرانه عبارتند از:
- والدین سهل‌گیر دوست فرزندشان بودن را به جای پدر و مادر بودن در اولویت قرار می‌دهند.
- آنها خونگرم هستند و به فرزندانشان توجه کافی دارند اما تمایل دارند قوانین کمی وضع کنند، به ندرت قوانین را اجرا می‌کنند و انتظارات کمی دارند.
- آنها به فرزندان خود اجازه می‌دهند که خودشان تصمیم بگیرند.
- به گفته بامریند، والدین سهل گیر نسبت به فرزندان خود پاسخگو هستند اما مطالبه‌گر نیستند. از آنجایی که آنها از فرزندان خود انتظار رفتار بالغانه ندارند، ممکن است برای خود محدودیت ایجاد کنند.
- والدین سهل‌گیر عموماً فرزندان خود را پرورش می‌دهند و با آنها ارتباط برقرار می‌کنند و اغلب موقعیت یک دوست را بیشتر از والدین به خود می‌گیرند. از جنبه مثبت، این می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا خودکفاتر و مستقل‌تر شوند. از جنبه منفی، می‌تواند منجر به خود تنظیمی ضعیف فرزندان شود.
اثرات فرزندپروری سهل‌گیرانه
فرزندپروری سهل‌گیرانه اغلب منجر به کودکانی می‌شود که چندان شاد نیستند و خود تنظیمی مناسبی ندارند همچنین این کودکان بیشتر احتمال دارد که رفتارهای پرخطر داشته باشند و یا در مدرسه عملکرد مناسبی نداشته باشند.
فرزندپروری بی‌تفاوت یا غفلت‌گرا
علاوه بر سه سبک اصلی معرفی شده توسط بامریند، النور مکوبی و جان مارتین، سبک چهار‌می را پیشنهاد کردند: فرزندپروری بی‌تفاوت یا غفلت‌گرا. سبک فرزندپروری بی‌تفاوت یا غفلت‌گرا با تقاضاهای کم، پاسخگویی کم و ارتباط بسیار کم مشخص می‌شود.
سایر ویژگی‌های سبک غفلت‌گرا عبارتند از:
- در حالی که این والدین نیازهای اولیه کودک را برآورده می‌کنند، به طور کلی از زندگی کودک خود جدا هستند.
- آنها ممکن است اطمینان حاصل کنند که فرزندانشان غذا می‌خورند و سرپناهی دارند، اما راهنمایی، ساختار، قوانین یا حتی حمایت کمی ارائه می‌دهند.
- این والدین ممکن است بی‌تفاوت به نظر برسند.
- در برخی موارد، این والدین ممکن است نیازهای فرزندان خود را رد کنند یا از آنها غفلت کنند. آنها همچنین ممکن است از نظر جسمی یا عاطفی آزاردهنده باشند.
- یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که کودکانی که توسط والدین بی‌توجه بزرگ شده‌اند، در مدرسه دچار مشکل می‌شوند، افسردگی بیشتری را تجربه می‌کنند، روابط اجتماعی بدتری دارند، در کنترل احساسات خود مشکل دارند و اضطراب بیشتری را تجربه می‌کنند.
تأثیرات فرزندپروری بی‌تفاوت یا غفلت‌گرا
افرادی که با سبک فرزندپروری غفلت‌گرا بزرگ شده‌اند در همه حوزه‌های زندگی ضعیف‌تر عمل می‌کنند. این کودکان تمایل به عدم کنترل خود دارند، میزان بزهکاری بالاتری دارند و اعتماد به نفس ضعیف‌تری دارند.
چگونه سبک فرزندپروری خود را بشناسیم؟
آزمون سبک فرزندپروری بامریند، می‌تواند به شما کمک کند روش‌هایی که برای تربیت فرزندانتان استفاده می‌کنید را بهتر شناخته و به شما در این حیطه که آیا یادگیری برخی از رفتارهای فرزندپروری جدید ایده خوبی است یا خیر، کمک کند.